Self-coaching

Bożena Wujec, Międzynarodowa Konferencja „Life coaching – relacje w równowadze”, Warszawa, listopad 2010

Niniejszy artykuł ma na celu wprowadzenie w temat specyficznej odmiany coachingu jaką jest Self-coaching.Na wstępie zostanie przedstawiona koncepcja Self-coachingu na tle coachingu prowadzonego w tradycyjny sposób – przez „zewnętrznego„ coacha.

Następnie zostaną przedstawione niektóre aspekty Self-coachingu, takie jak niezbędne umiejętności oraz elementy procesu Self-coachingu. Na końcu zostaną przedstawione zastosowania Self-coachingu w praktyce biznesowej i obszarze osobistym.

Definicje i podejścia

Coching jest różnorodnie definiowany w literaturze. Zazwyczaj podkreśla się jego dobrowolność, zorientowanie na cel, krótkoterminowość, wymierność rezultatów. Dla potrzeb niniejszego artykułu zostaną podkreślone trzy ujęcia coachingu, jako, że są one odpowiednie także dla Self-coachingu. Coachingiem jest zatem:

1. Proces pomagania drugiej osobie, który ma na celu zintensyfikowanie jej rozwoju i dotarcie do szczytowych możliwości (Parsloe, Wray 2003; Kilburg 2000; Grant , Greene 2001)
2. Relacja partnerska mającej na celu wydobycie zasobów klienta na drodze do jego rozwoju (ICF; Downey 1999)
3. Rozmowa lub seria rozmów dotyczących istotnych na klienta kwestii (Starr 2003).

Obok wielości definicji istnieje także wiele rodzajów coachingu, przy czym podziały na różne jego obszary nie są zbyt ostre. Zdecydowanie jednak rozróżnia się dwa z nich – Life coaching związany z życiem osobistym i Biznes (executive) coaching – stosowany w sprawach zawodowych. Szczegółowe rozróżnienie tych dwóch podejść zostało omówione w innym artykule , warto jednak podkreślić, że w praktyce coachingowej tematy życia zawodowego i osobistego zachodzą na siebie i coach pomaga często klientowi w obu sferach jednocześnie, chyba, że klient zdecyduje się nie łączyć w coachingu tych dwóch obszarów.

Przegląd literatury

Tematowi Self-coachingu w literaturze nie zostało jak dotąd poswięcone wiele miejsca. Na szczególną uwagę zasługuje książka Your inner coach – Ian McDermott i Wendy Jago, kilka cennych artykułów, które ukazały się w internecie, w tym polski wkład – artykuł Pawła Smółki .

Definiują oni Self-coaching jako:

1. Relacja z samym sobą, która wydobywa wiele naturalnie posiadanych przez nas zasobów. Stwarza ona dostęp do takich informacji, myśli i relacji umysłu z ciałem, które zazwyczaj są poza zasięgiem Life czy Executive coachingu (McDermott, Jago2003)
2. Umiejętność bycia świadomym tego, co do siebie mówimy (Fazio 2009)
3. Trenowanie samego siebie, to jest – systematyczna refleksja nad własnymi zachowaniami w kontaktach z innymi ludźmi, która zazwyczaj owocuje licznymi wnioskami (Smółka 2009).

Choć ujęcia poszczególnych autorów są różne – pierwsze dotyczy kontaktu w własnym nieświadomym światem, drugie jest ujęciem narracyjnym a trzecie kompetencyjnym, to jednak wszyscy podkreślają, że Self-coaching, czyli bycie swoim własnym coachem jest niezwykle cenną umiejętnością życiową, która warto rozwijać dla własnego rozwoju i osiągnięcia pełnego potencjału życiowego.

Self-coaching ma tę zaletę, że można stosować zarówno w tematach dotyczących Life jak i Executive coachingu oraz w innych obszarach, na przykład w sporcie, polityce mediach. Zakładając, że Self-coach jest sam dla siebie doskonałym ekspertem, może on korzystać z własnych zasobów wydobywając je sam. Wymaga to jednakże pewnej praktyki, to jest rozwinięcia szeregu umiejętności wychodzących nieco poza umiejętności tradycyjnego coacha.

Umiejętności w Self-coachingu

W procesie Self-coachingu niezbędne są podstawowe umiejętności coachingowe takie jak utrzymanie stanu coacha, klasyfikowanie celu, zadawanie mocnych pytań, radzenie sobie z barierami na drodze do celu, aktywne działanie w kierunku ich realizacji, itp. Jednak same one nie wystarczą. Potrzebna jest pewna dojrzałość wewnętrzna do zadawania sobie pytań, których nie chcemy słyszeć i udzielania odpowiedzi, do których nie zawsze chcemy się przyznać.

Umiejętności te można byłoby sklasyfikować następująco:

1. Komunikacja z samym sobą; śledzenie wewnętrznej narracji, rozumienie jej wpływu na procesy myślowe i umiejętne kierowanie nią,
2. Wgląd do własnego wnętrza (samopoznanie), w wewnętrzne procesy funkcjonujące w naszej psyche, na przykład świadomość swoich mocnych i słabych stron, umiejętność dotarcia do ukrytych motywów, emocji, myśli i przekonań, do których nie chcemy się najczęściej przyznać przez samym sobą (samoświadomość).
3. Wiara w siebie i własny potencjał pomimo porażek, wyjście poza poczucie winy i inercję do świadomego działania w kierunku pożądanych celów (wewnątrzsterowność, wysokie poczucie wartości).

Tak więc, aby stosować Self-coaching, obok powyższych umiejętności, potrzebna jest jeszcze spora doza odwagi do wyruszenia w tą niezwykłą podróż.

Proces Self-coachingu Sam proces Self-coachingu nie różni się zbytnio od tradycyjnych procesów coachingowych.

Zakłada on następujące elementy:

1. Zbudowanie raportu z samym sobą, a więc bycie w dobrym stanie emocjonalnym, fizycznym i intelektualnym
2. Określenie ram, kontraktu, np. szczerości względem siebie, o czym będzie mowa później
3. Określenie wyzwań i celów do realizacji, potencjalnych zasobów i przeszkód
4. Określenie sposobu realizacji, kolejnych kroków, harmonogramu działań
5. Zbudowanie wewnętrznej motywacji, siły i odwagi do realizacji celów. Cele te mogą wynikać z osobistej misji, idealnej wizji własnego życia, wyznawanych wartości i przekonań, itd.
6. Monitorowanie działań, wyznaczanie sobie zadań coachingowych i celebrowanie sukcesu.

Zastosowanie Self-coaching zyskuje na świecie coraz większe zastosowanie. Do jednych z najbardziej interesujących należą badania związane z programem rozwoju przywództwa zrealizowane dla pracowników Służb Cywilnych w Kanadzie (Stewart 2008). Self-Coaching został tam zdefiniowany jako proces w którym osoba bierze odpowiedzialność za swój rozwój, odkrywając własne wzorce myślowe i aktywnie działając w celu poznania i zrealizowania własnego potencjału. Self-coaching dotyczył trzech obszarów: przywództwa, coachingu i współpracy w społecznościach lokalnych. Poprzez zastosowanie metody Action Research, wywiadów i grup fokusowych badania pokazały doświadczenia pracowników Służb Cywilnych na temat najistotniejszych elementów i formatu programu Self-Coachingu. Wyniki pokazały potrzebę elastycznej formuły zawierającej autotesty i testy zewnętrzne, prowadzenie coachingu i bycie coachowanym, uczenie innych i od innych, poświęcenie więcej czasu na osobistą refleksję, itp. Podsumowując, są to badania ukazujące podejście zawodowe w Self-coachingu. Może być on zastosowany z powodzeniem w niemalże każdym programie rozwojowym dla pracowników.

Innym zastosowaniem Self-coachingu jest obszar życia osobistego, bliski Life coachingowi. Aby taki rozwój miał klarowne ramy, dobrze aby opierał się o pewne założenia, wynikające z wyznawanych osobistych wartości, filozofii czy koncepcji życiowej. Autorka proponuje dla przykładu, podejście holistyczne, oparte na filozofii utrzymania harmonii pomiędzy trzema sferami funkcjonowania człowieka: ciałem, umysłem i duszą. Takie podejście sprzyja całościowemu rozwojowi potencjału osobistego: utrzymaniu zdrowi i sprawności fizycznej, poznaniu własnej psychiki i wykorzystaniu siły emocji, nie zapominając o najwrażliwszej -sferze duchowej.

Case study

Dla zilustrowania zastosowania Self-Coachingu, zostanie tu przedstawiony przypadek Anny, która, sama będąc utalentowanym coachem, korzystała z terapii mającej na celu poradzenie sobie z rodzinną przeszłością.

Anna miała niezwykle wymagająca matkę, która często mówiła dziecku, a potem już dorosłej kobiecie co robi źle i w czym nie jest doskonała. Efektem tego było wytworzenie u Anny silnego głosu wewnętrznego – wewnętrznego krytyka, który niejako przejął rolę matki. Podczas terapii, Anna nauczyła się zauważać ten głos, słyszeć go i pracować nad nim, najczęściej uciszając go stanowczo i agresywnie, co skutkowało jedynie na krótką metę.

Stosując Self-coaching, odkryła, że dobrą intencją tego głosu było dbanie o najwyższy standard wszystkiego co robi, co było dla niej dużym zaskoczeniem, jako, że była to także jej najwyższa osobista wartość. Zrozumiała więc, że ten głos nie jest jej przeciwnikiem, lecz sprzymierzeńcem, który jednak pomagał jej niewłaściwe. Postanowiła więc nauczyć go … coachingu. Zamiast krytyki słyszała odtąd mocne pytania, a zamiast kąśliwych uwag, dużą dozę humoru. „Wspólne” wartości i cele pozostały te same, zmienił się natomiast „styl zarządzania” z dyrektywnego na coachingowy.

Self-coaching może być w podobny sposób zastosowany innych newralgicznych obszarach życiowych, na przykład w celu poradzenie sobie z autoagresją, autosabotażem (np. przy wielokrotnych próbach zrzucenia wagi), braku konsekwencji (np. w doskonalenia języka obcego) a także tworzenia i realizacji osobistych zamierzeń.

Podsumowanie

W niniejszym artykule została przedstawiona ogólna koncepcja Self-coachingu jako specyficznej odmiany coachingu zyskującej na świecie coraz większe zainteresowanie. Autorka, w dużym zarysie, przedstawiła umiejętności niezbędne do bycia swoim własnym coachem oraz elementy procesu Self-coachingu. Na końcu zostały przedstawione zastosowania Self-coachingu w biznesie i życiu osobistym.

Bibliografia

1. Downey M., (1999). Effective Coaching. Kogan Page.
2. Fazio R., (2009) Self-Coaching During Tough Times:Lessons from Sport Psychology http://membersonly.amamember.org/editorial.cfm?Ed=93 Odczyt z dnia 5.08.2010.
3. Grant, A. M., Greene, J. (2001). Coach Yourself. Make real change in your life. London. Momentum Press.
4. Kilburg R., (2000). Executive Coaching. Developing managerial wisdom in the world of chaos. American Psychology Associates. Washington DC.
5. Parsloe E., Wray M., (2003).Coaching and mentoring. Practical methods to improve learning. Kogan Page.
6. Smółka P. (2009) Jak doskonalić miękkie kompetencje. http://www.infor.pl/zycie/artykuly/326914,jak_doskonalic_miekkie_kompetencje.html Odczyt z dnia 1.08.2010.
7. Starr R., (2003). Coaching. Momentum Press. London.
8. Stewart H.B., (2008). Creating a self-coaching program for leadership development. http://gradworks.umi.com/MR/41/MR41930.html Odczyt z dnia 10.08.2010.