Jak określić cele

Autor: Bożena Wujec

Kluczową kwestią w realizacji celów jest zrozumienie, że proces ich osiągania nie jest przypadkowy, lecz opiera się na określonej metodologii. Metodologia ta opisuje zasady formułowania celu, jego warunki i kryteria. Jest wiele metod określania celu, które pomagają doprecyzować logicznie i językowo zamiar tak, aby stał się on poprawnie sformułowanym celem. Najbardziej znaną metodą jest SMART, teoria celów Lock’a oraz zasady poprawnie opisanego celu NLP.

Nazwa SMART (ang. sprytny) jest akronimem i powstała od pierwszych liter cech, które tworzą warunki poprawnie opisanego celu: simple, measurable, achievable, relevant, time based. Stąd też, według SMART opisany cel ma być:

• prosty – jego sformułowanie powinno być jednoznaczne i szczegółowe
• mierzalny – tak sformułowany, by można było liczbowo wyrazić stopień realizacji celu
• osiągalny – realistyczny, możliwy do osiągnięcia
• istotny – ambitny, powinien być ważnym krokiem naprzód
• określony w czasie.

Metodę tą często stosuje się w biznesie, gdyż w prosty sposób i wystarczająco precyzuje cel, nie analizując zbytnio jego głębszych aspektów.

Teoria Edwina Lock’a odnosi się do ludzkiej motywacji w osiąganiu celów. Mówi o tym, że samo wyznaczanie celów jest naszą naturalną skłonnością i ma wielkie znaczenie dla rozwoju człowieka. Proces myślenia celowego zachodzi łatwiej wtedy, gdy człowiek rozumie i akceptuje określony cel, gdy się z nim utożsamia. Ma to zwłaszcza znaczenie, gdy realizujemy cele niezależne od nas samych, np. cele biznesowe lub sportowe. Nawet w takiej, nieco sztucznej sytuacji, utożsamianie się z narzuconymi celami dodatnio wpływa na proces ich realizacji.

Określanie celów metodą NLP – Neurolingwistycznego Programowania, choć jest metodą bardziej złożoną, to obejmuje także głębsze aspekty celu. Składa się ona z kilku zasad, które dokładnie omówimy:

1. Określ swój cel pozytywnie, klarownie i prosto
2. Określ istotę, sedno celu
3. Spraw by cel motywował Cię do wysiłku i był realny
4. Wpływaj na zamierzony rezultat bezpośrednio
5. Zmierz postępy w trakcie realizacji i w momencie osiągnięcia celu
6. Określ swoje zasoby potrzebne do osiągnięcia celu
7. Określ koszty osiągnięcia celu
8. Sporządź plan działania.

Bycie aktywną siłą w realizacji celów oznacza poświęcenie czasu i uwagi na to, aby zastanowić się nad powyższymi kwestiami. Już sam taki proces myślenia uruchamia w nas czynniki ułatwiające jego realizację: motywację, aktywuje zmysły – wizualizację, emocje, minimalizuje obawy i zachowania obronne.

Pierwszym etapem jest samo określenie celu, czyli tego, do czego dążysz w życiu. CZEGO PRAGNIESZ? CO CHCESZ OSIĄGNĄĆ? Są dwa motory zmian, powodujące, że pragniesz coś zmienić:

1. Wiesz czego chcesz, co chcesz osiągnąć i dążysz do tego
2. Wiesz czego nie chcesz, czego nie lubisz i co nie jest dla Ciebie.

Przez chwilę rozważmy te dwa podejścia. Jeśli wiesz, co chcesz osiągnąć w życiu – to zapewne znasz i już realizujesz swoje marzenia. Wiele osób ma jednak trudności z określeniem czego dokładnie chcą w życiu. Wiedzą za to doskonale CZEGO NA PEWNO NIE CHCĄ lub czego chcą uniknąć. Jeśli należysz do takich osób – wykonaj poniższe ćwiczenia.

Pozytywne sformułowanie celu

Zasadniczo stwarzamy w życiu to, na czym się koncentrujemy, więc np. myślenie Nie chcę być taka gruba – nie pomoże Ci schudnąć. Potrzebne jest tu inne, POZYTYWNE sformułowanie Twojego zamierzenia.

Pomyśl przez chwilę i zapisz – czego na pewno nie chcesz już w swoim życiu, np. nie chcę być gruba, nie chcę już mieć długów, nie chcę pracować tyle godzin, nie chcę mieć zaległości.. itp.

Teraz zapisz co chcesz w takim razie mieć w zamian, np.

• nie chcę być gruba – w zamian chcę być chuda/ważyć 60 kg/mieć rozmiar 38
• nie chcę mieć długów – w zamian chcę mieć stale kilka tysięcy luźnych na koncie/stałe comiesięczne oszczędności/zaufanie przyjaciół i banków
• nie chcę tak ciężko pracować – chcę pracować 6-8 godzin dziennie robiąc to, co lubi, w przyjaznej atmosferze, pracując z przyjaciółmi

W związku z tym, co napisałaś, zapisz CZEGO SIĘ POTRZEBUJESZ NAUCZYĆ?

Np. zdrowej diety, regularnego chodzenia na jogę, planowania i dyscypliny wydatków…

I właśnie w ten sposób sformułowałeś swój pozytywny cel!

Swoim dążeniom życiowym dobrze jest przyjrzeć się na tyle głęboko, aby określić ich prawdziwy głęboki sens – SEDNO CELU. Za każdym celem kryje się jakaś wartość, sens, wyższa jakość. Zazwyczaj można ją zrealizować na wiele różnych sposobów. Istota celu dotyczy jego warstwy głębokiej – pierwotnego zamysłu, dążenia. To głębokie znaczenie kryje się za słowami, za pomocą których opisujemy cel, pod jego warstwą powierzchniową (Czarkowska, Wujec 2011). Cel sformułowany w warstwie powierzchniowej może mijać się z jego intencją. Dzieje się tak zazwyczaj, gdy jesteśmy przywiązani do jednej konkretnej formy jaką reprezentuje ten cel. Opisanie celu w jego warstwie głębokiej pozwala jednoznacznie określić do czego się tak naprawdę dąży i osiągnąć to w wielu różnych formach.

Na przykład, chęć posiadania wielkich pieniędzy oznacza zazwyczaj, w głębszej warstwie, chęć życia w obfitości lub poczuciu bezpieczeństwa. Wartości te mogą zostać zrealizowane poprzez posiadanie wielkich pieniędzy, ale mogą także być zrealizowane bez nich. Marzenie o wyjazdach zagranicznych może być związane z głęboką potrzebą zmiany otaczającej Cię rzeczywistości i chęcią wypoczynku. Jeżeli jednak pewne okoliczności życiowe – małe dzieci, czy stała praca utrudniają realizację tego celu w określonej zewnętrznej formie, lepiej realizować je w innej formie, nie czekając aż pojawi się wewnętrzne rozczarowanie i poczucie niemocy, np. poprzez spacery, wyjazdy weekendowe, zmianę towarzystwa. Zamiast więc popadać w głębokie życiowe niezadowolenie, warto zrozumieć, że pożądane jakości stające za konkretnymi celami można osiągnąć na wiele różnych sposobów, wychowując dzieci i ciesząc się stałą pracą.

Określanie celów w ich warstwie głębokiej, z uświadomieniem sobie ich istoty, daje jeszcze jedną przewagę nad celami opisanymi pobieżnie. Tych celów jest zazwyczaj – mniej. Bez głębszej analizy istoty naszych zamierzeń może się zdarzyć, że wyznaczymy sobie kilka odrębnych celów, które w swej istocie realizują jedną – tę samą wartość. Jeśli, na przykład, chcesz znacznie schudnąć przy pomocy mądrej diety, poprawić swój wygląd czy też skorzystać z porad wizażysty a jednocześnie myślisz o systematycznym uprawianiu sportu – cele te możesz traktować odrębnie. Jednak – czy wiesz jaki jest ich głęboki sens? Będzie nim prawdopodobnie dążenie do poprawy jakości i stylu życia, rozpoczęcie nowych szczęśliwszych relacji lub życia na nowym wyższym poziomie świadomości. Ideały te można realizować na wiele różnych sposobów, kompleksowo, unikając działań pośrednich które nie prowadzą bezpośrednio do realizacji ich istoty.

To właśnie przywiązanie do jednej, zewnętrznej formy naszego marzenia często sprawia, że to marzenie staje się trudne w realizacji. Można to poznać po przeszkodach, które stają na drodze. Pojawiają się znikąd, jak grzyby po deszczu a całe przedsięwzięcie wydaje się oddalać w daleką przyszłość. Właściwa forma celu powinna sprawiać radość, dodawać energii i dawać poczucia sprawstwa. Jednakże, ostatecznie, może okazać się, że istnieje tylko ten jeden sposób na realizacje celu, tzn. gdy konkretny cel jest zarazem jego sednem. Wtedy przychodzi czas na działanie, wytrwałe pokonywanie przeszkód i bycie rzeczywistą siłą sprawczą.

Refleksja nad istotą naszych celów często prowadzi do pytań o sens życia, osobistą misję czy powołanie życiowe. Dla wielu osób są to kwestie oczywiste, znają swoją życiowa misję od dziecka. Są także osoby, które nie potrafią jej określić. Wtedy należy się cieszyć procesem życia, samym w sobie. Nie chodzi tu o hedonizm lecz odkrywanie jego głębokiego piękna. Kwestię tę w doskonały sposób określił Joseph Campbell (Campbell 2009):

Powiada się, że tym, czego poszukujemy jest sens życia. Otóż nie sądzę, żebyśmy szukali właśnie tego. Myślę, że tym o co nam chodzi, jest doświadczanie życia tak, aby nasze realne przeżycia na płaszczyźnie fizycznej wywoływały rezonans w głębi naszej najbardziej wewnętrznej istoty i rzeczywistości, byśmy naprawdę doznali upojenia faktem życia.

Kolejną ważną kwestią jest to, aby realizacja celu dotyczyła głównie Ciebie lub ZALEŻAŁA OD CIEBIE. Jeżeli na przykład chcesz, aby Twoja partnerka schudła lub Twój szef Cię awansował – możesz w realizacji tego celu napotkać pewne problemy, na przykład bierny opór lub otwarcie wyrażane odmienne zdanie. Możesz oczywiście wpłynąć na te osoby i osiągnąć sukces. Ważne jest tu budowanie sieci kontaktów i aliansów strategicznych oraz uczenie się przywództwa i wpływu. Ale prawda jest też taka, że to nie Ty jesteś tu podmiotem celu. Ten aspekt szczególnie odnosi się do celów, które dotyczą aktualnych lub przyszłych związków. W tym przypadku sfery naszych wpływów są raczej ograniczone a próba spowodowania aby ktoś zmienił się dla nas lub nas pokochał może przysporzyć wielu rozczarowań. Aby poznać kogoś, trzeba oczywiście działać aktywnie (np. bywać wśród ludzi, mieć profil na portalu internetowym) ale też jednocześnie warto umieć zaufać, że właściwa osoba zjawi się we właściwym miejscu i czasie.

Każdy sukces ma swoje KOSZTY. Obawa przed konsekwencjami realizacji celów często powstrzymuje ludzi przed realizacją marzeń. Zanim zaczniesz obawiać się, że czy nie są one zbyt duże – sprawdź czy są przyjazne dla Twojego wewnętrznego psychologicznego środowiska. Mądre podejście do realizacji celów zakłada zwiększanie własnej efektywności czy skuteczności w granicach, które gwarantują nam dobrostan i szczęście. Oceń koszty osiągnięcia celu i upewnij się, że jesteś gotów do takiej inwestycji. Ile czasu, energii, kosztów potrzebujesz zainwestować, aby osiągnąć ten cel? Czy coś stracisz osiągając ten cel? Czy jakieś relacje czy układy są zagrożone? Bycie aktywną siła polega tu na świadomym zaplanowaniu wszelkich zasobów potrzebnych do realizacji celu oraz oszacowaniu kosztów.

Niektóre koszty warto jest ponieść nawet jeśli wiążą się one z pewną stratą. Potrzeba tu sporej odwagi. Warto jest stracić stare ograniczające nawyki – takie jak odpoczywanie przed telewizorem lub na ploteczkach u sąsiada na rzecz aktywnego spaceru lub ciekawej prelekcji. Warto jest stracić starych przyjaciół, którzy tak nam dobrze życzą, że powstrzymują nas przed pójściem do przodu komentarzami: co się będziesz tak wysilał, daj sobie spokój, po co Ci to, źle Ci z tym co już masz…..?. Warto też przyjrzeć się układom rodzinnym. Niekiedy rezygnujemy z marzeń aby zadowolić rodziców, uspokoić małżonka, mieć czas dla dzieci. Praktyka życiowa uczy, że gdy w pełni realizujemy własny potencjał, tworzymy pełne miłości związki a wtedy zyskują także nasi najbliżsi.

Do określania tej EKOLOGII celu stosujemy logiczne PYTANIA KARTEZJAŃSKIE. Pomyśl o celu, który wiąże się z wysokimi kosztami, różnej natury a następnie odpowiedz na poniższe pytania: