Arkadiusz Stajszczak, Bożena Wujec (2008)
Czym jest ROI?
Z punktu widzenia finansowego inwestycja jest natychmiastowym zaangażowaniem pieniędzy w celu osiągnięcia wpływów finansowych lub ograniczenia kosztów w przyszłości.
W rachunkowości inwestycja jest wydatkiem zaksięgowanym w majątku trwałym, który ulega amortyzacji w czasie. Każda inwestycja będzie charakteryzowała się:
- Wydatkiem inwestycyjnym
- Zakładanymi wpływami lub ograniczeniem kosztów
- Określonym czasem życia
- Prawdopodobieństwem zysków
- Ryzykiem inwestycyjnym
Angażując pewien kapitał zakładamy, że istnieje duże prawdopodobieństwo odzyskania tego kapitału i osiągnięcia zysków w przyszłości. To prawdopodobieństwo jest tym większe, im krótszy jest czas, po którym zyski mają wpłynąć. Trudność polega jednak na tym, że wpływy finansowe z inwestycji nie nastąpią w tym samym czasie co wydatek inwestycyjny. W momencie podjęcia decyzji o inwestycji wysokość wydatku inwestycyjnego jest znana, podczas gdy wpływ oczekiwany jest tylko hipotetyczny. Dlatego też inwestując, ponosimy ryzyko, którego poziom uzależniony jest od wielu czynników, czasem trudnych do przewidzenia.
Podjęcie decyzji o uruchomieniu inwestycji powinno być poprzedzone dogłębną analizą. Analiza taka powinna badać spójność każdego projektu inwestycyjnego z obowiązującą strategią i celami firmy. W zależności od wielkości inwestycji i skali jej wpływu na losy firmy powinna być brana pod uwagę cała złożoność i wszystkie aspekty dotyczące firmy. Przy dużych projektach inwestycyjnych trafna ocena projektu to jeden z najważniejszych etapów inwestycji.
Przy ograniczonych zasobach firmy trafność inwestycji i alokacja zasobów decyduje o przyszłych zyskach i strategicznej przyszłości firmy. Kilka nieudanych projektów inwestycyjnych może pogrążyć firmę. Z drugiej strony brak inwestycji przy stale rozwijających się technologiach i oczekiwaniach klientów prowadzi do zmniejszania się wartości firmy i spadku przyszłych zysków. Szkolnymi przykładami stały się braki inwestycji dużych koncernów w pojawiające się nowinki, które po kilku latach stały się standardami w swoich branżach (IBM w komputerach, Kodak w fotografii).
Inwestycje można sklasyfikować według różnych kryteriów: Według celów inwestycji
- inwestycje rozwojowe, których celem jest zwiększenie potencjału produkcyjnego lub handlowego,
- inwestycje odtworzeniowe, mające na celu podtrzymanie potencjału firmy,
- inwestycje modernizujące, koncentrujące się na poprawie produktywności, zmniejszeniu zużycia energii, podniesienie jakości
- inwestycje „prestiżowe”, stawiające sobie za cel poprawę marki firmy, opinii na rynku
- inne inwestycje np. socjalne, ochrona środowiska,
albo według rodzajów inwestycji
- inwestycje materialne w skład, których wchodzą: grunty, budowle, maszyny, urządzenia, narzędzia
- inwestycje niematerialne: badania marketingowe, licencje, patenty, szkolenia
- inwestycje finansowe: udziały, akcje w innych przedsiębiorstwach
Podziały te odzwierciedlają różnorodność i złożoność operacji prowadzonych przez daną firmę. Branża, miejsce w łańcuchu wartości, rodzaj prowadzonej działalności i wielkość firmy będą decydowały o rodzaju inwestycji. Jednak wszystkie inwestycje w organizacji powinny spełniać określone kryteria strategiczne i finansowe.
W niniejszym artykule zajmiemy się kryteriami finansowymi. Do określania zasadności inwestycji pod względem finansowym służą następujące wskaźniki:
- czas zwrotu (pay back)
- stopa zwrotu
- wskaźnik ROI
- aktualizacja
- wartość aktualizowana netto (WAN)
- wewnętrzna stopa zwrotu (WSZ)
Czas zwrotu to metoda polegająca na określeniu czasu niezbędnego do odzyskania kapitału zainwestowanego.
Stopa zwrotu to porównanie zysku z inwestycji z jego kosztami. Zyski dzielimy przez koszty i uzyskujemy wielkość informującą ile otrzymamy z każdej zainwestowanej złotówki.
Wskaźnik ROI (Return of Investment – zwrot z kapitału) otrzymujemy przez odjęcie od zysków poniesionych wydatków inwestycyjnych i podzielenie przez poniesione koszty oraz pomnożenie przez 100% w celu doprowadzenia wskaźnika do wartości w %.
Aktualizacja jest techniką matematyczną mającą na celu porównanie wartości pieniądza w czasie.
Wartość aktualizowana netto (ang. NPV – Net Prezent Value) jest różnicą pomiędzy wydatkiem inwestycyjnym a wartością aktualizowana netto oczekiwanych wpływów finansowych w przeciągu okresu życia inwestycji.
Wewnętrzna stopa zwrotu to metoda polegająca na poszukaniu stopy aktualizacji, dla której wartość aktualizowana oczekiwanych wpływów z inwestycji jest równa wartości inwestycji.
Zainteresowanie badaczy budzi fakt, że do niedawna analizie efektywności inwestycji podlegały tylko inwestycje materialne i finansowe. Analizowanie korzyści z marketingu przyszło później.
Nowością są metody badania efektywności w kapitał ludzki. To co było do niedawna postrzegane tylko i wyłącznie jako koszt dla organizacji teraz staje się inwestycją. Ta zmiana nazewnictwa (koszt-wydatek a inwestycja), będzie już odtąd pociągać za sobą bardzo poważne konsekwencje. Już nie tylko pomiar jak dużo wiedzy i umiejętności nabyli pracownicy, ale również, jakie wymierne korzyści przynoszą te inwestycje dla organizacji. Wymierne oznacza tu przedstawione w wartościach pieniężnych i procentowych.
Nie mniej, to co było kiedyś nowinką w obecnie jest już standardem. Tak też podchodzimy do obliczania wartości szkoleń, coachingu, restrukturyzacji czy doskonalenia procesów w organizacjach.
Zainteresowanie rentownością inwestycji w zasoby ludzkie w ostatniej dekadzie niebywale wzrosło. Temat ten pojawia się w porządku obrad niemal wszystkich konferencji poświęconych zasobom ludzkim.
Rosnące zainteresowanie rentownością wynika z kilku czynników. Najważniejszym jest zapewne presja ze strony kierownictwa firm i działów HR, dla których udowodnienie rentowności dokonywanych operacji jest kluczem do otrzymania budżetu i zielonego światła na uruchamianie projektu.
Presja konkurencji wymaga skrupulatnego badania wszystkich wydatków w tym również związanych z zasobami ludzkimi. Śledzenie najnowszych trendów (zarówno akademickich jak i praktycznych), aby nie zostać w tyle za konkurencją przyczynia się do szerokiego i dynamicznego propagowania idei monitorowania i ewaluacji działań związanych z zasobami ludzkimi.
Tym razem obliczanie ROI z inwestycji w kapitał ludzki (np. szkolenia czy coaching) daje niebywałą szansę promowania idei nie tyle wydatków na szkolenia, co inwestycji w kapitał ludzki.
ROI ma szczególne znaczenie w coachingu. Wynika to min. z potrzeby uzasadnienia przez specjalistów HR wydatków na coaching a nie inne formy rozwoju pracowników. Zarządy firm przed akceptacja budżetu chcą się zapoznać z zasadnością takiej inwestycji. Stąd koncepcja przesunięcia coachingu z funkcji kosztowej na funkcję przynoszącą dodatkowe zyski lub ograniczająca koszty.
Mówienie o inwestycjach zwiększa także szansę działów HR w wewnętrznej konkurencji o budżet w organizacji.
Znaczenie ROI w coachingu ma także wielkie znaczenie z powodu olbrzymiej potencjalnej dźwigni finansowej, gdy coaching jest prowadzony z managerem, który jest decydentem firmy i ma znaczący wpływ na sposób jej zarządzania. To właśnie od rozwoju osobistego i zawodowego wyższej kadry kierowniczej zaangażowanej w coaching zależy optymalizacja procesów w firmie, wyznaczanie celów i kształtowanie klimatu wśród załogi.
Porównując strukturę kosztów w szkolenia i coachingu możemy dojść do wniosku, że koszty obsługi szkolenia (wyżywienie, noclegi, koszty zatrudnienia osób szkolonych, liczba dni szkoleniowych, koszty zatrudnienia trenerów) są procentowo znacznie wyższe niż w wypadku kosztów coachingu wysokiej kadry kierowniczej.
Powstają, zatem w przypadku coachingu możliwości osiągnięcia wyższego ROI. Wynika to z niższych kosztów inwestycji w coaching i potencjalnie większego przychodu spowodowanego efektami coachingu.
Oczywiście tego typu porównania nie mogą być jedynym determinantem alokacji zasobów, niemniej jednak dają dużo do myślenia na temat priorytetów i kolejności działań w organizacji.
Jakże często mamy do czynienia ze szkoleniem pracowników, którego przebieg nie jest znany ich przełożonym, bądź to nie są oni świadomi jakie pracownicy zdobywają kompetencje, jakie umiejętności ćwiczą.
Co ma do tego ROI?
ROI może zrewolucjonizować podejście do inwestycji w kapitał ludzki. Uwiarygodnić i upowszechnić określenie INWESTYCJE W KAPITAŁ LUDZKI.
Może nadać wszystkim działaniom charakter procesowy, wprowadzić trwałe standardy i kryteria oceny inwestycji, rozwinąć metody ekstrahowania efektów trudno mierzalnych działań, jakimi z pozoru są szkolenia czy coaching.
Czym jest ROI?
ROI to Return from Investment, czyli wskaźnik zwrotu z inwestycji (w tym wypadku inwestycji w kapitał ludzki) może być wyrażony w konkretnej wartości pieniężnej lub po przemnożeniu przez 100% w procentach.
Jakie ma zastosowanie ROI?
Wskaźnik ROI jest bardzo ważny przy:
- podejmowaniu decyzji czy inwestować w kapitał ludzki (np. szkolenia, coaching)
- wyborze jednostek organizujących szkolenie
- uzasadnianiu ponoszonych kosztów.
Wdrożenie i przestrzeganie procedur i standardów ROI określa optymalny poziom kosztów jakie należy ponieść przy inwestycjach w kapitał ludzki. Włączenie tu również wynagrodzeń szkolonych pracowników w odpowiedniej proporcji daje informacje czy szkolenie pracowników ma sens i jaki w wymiarze finansowym.
Metoda obliczania ROI?
Formuła pozwalająca go obliczyć wygląda następująco:
ROI = (Zysk wyekstrahowany* z coachingu pomniejszony o wszystkie** koszty związane z coachingiem) a nastepnie podzielony przez wszystkie koszty związane z coachingiem.
* ten bardzo ważny temat omawiamy bardziej szczegółowo poniżej ** wszystkie oznacza w tym wypadku koszty bezpośrednie takie jak:
- wynagrodzenie coacha
- wynajęcie sali
- napoje i jedzenie spożyte podczas coachingu
- wynagrodzenie osoby coachowanej za czas jaki inwestuje w czas coachingu
- wynagrodzenie osoby obliczającej ROI
Czy jest to metoda wiarygodna?
Obecnie nie ma bardziej wiarygodnej metody obliczania efektywności inwestycji w kapitał ludzki. Najważniejsze standardy stosowane przez ROI INSTITUTE dr Phillipsa, który jest twórcą i praktykiem obliczania ROI zwracają uwagę na:
- jak najostrożniejsze wskazywanie wymiernych korzyści
- pełne uwzględnienie wszystkich (bezpośrednich jak i pośrednich) kosztów działań
- branie pod uwagę, tylko efekt 1 roku po przeprowadzeniu szkolenia
- nie branie do kalkulacji efektów, dla których nie możemy znaleźć wartości pieniężnych
- odrzucanie wszystkich wartości skrajnych
- branie pod uwagę tylko najbardziej wiarygodnych danych
- ekstrahowanie efektów szkolenia przynajmniej jedną metodą (najlepiej dwoma)
Dr. Phillips silnie promuje opracowaną przez siebie metodę zwracając szczególną uwagę na to jak można ekstrahować wyniki działań.
Jak wyekstrahować efekty coachingu?
Metod wyekstrahowania efektów inwestycji w kapitał ludzki w tym coachingu jest kilka. Za najbardziej wiarygodną uważana jest metoda porównywania efektów uzyskanych przez Podmiot coachowany z podmiotem niecoachowanym działającym w tym samym otoczeniu i w takiej samej sytuacji.
Inną metodą jest analiza linii trendu. Porównuje się w niej wzrost kategorii badanej, na której nam najbardziej zależy (zysk, sprzedaż, redukcja kosztów) z najbardziej prawdopodobnymi wynikami, które byłyby osiągnięte bez coachingu, korzystając z danych historycznych i ekstrapolując je na przyszłość.
Trzecią metodą jest grupa metod opartych na prognozowaniu i przewidywaniu wyników, jakie osiągane by były bez coachingu z wynikami osiąganymi po coachingu.
Wymienione wyżej metody są znane i stosowane we wszystkich dziedzinach i analizach dotyczących finansów, marketingu i sprzedaży.
Metodą budzącą wiele emocji a jednocześnie najczęściej stosowaną w obliczaniu ROI metodą dr Phillipsa jest procentowe szacowanie wpływu coachingu przez coachowanego lub osoby z jego otoczenia. Mam tu na myśli jego przełożonych lub klientów. Metoda ta z pozoru wydaje się mało wiarygodna jednak przy głębszej analizie uważana jest za bardzo skuteczną.
Założenie, które się za nią kryje jest takie, że osoba zaangażowana w temat, znająca wszystkie jego aspekty jest w stanie dzięki, doświadczeniu, intuicji i uświadomieniu sobie swojego potencjału i wiedzy ukrytej określić wszystkie znaczące czynniki wpływające na wzrost efektywności swojej pracy. Jest też w stanie określić ten wpływ w procentach i jednocześnie określić stopień pewności swojego przekonania na ten temat.
Brzmi to niewiarygodnie jednak liczne badania i doświadczenia przeprowadzane na pojedynczych osobach i grupach osób mówią, że przy kilku niezależnych źródłach uzyskane dane są do siebie bardzo zbliżone. Przy zastosowaniu standardu mówiącego, że bierzemy pod uwagę wynik najbardziej ostrożny otrzymujemy konkretne wartości.
(Przykład takiego obliczenia zamieszczamy poniżej).
W tym momencie wróćmy do metod analizy opłacalności inwestycji w innych obszarach biznesu. Na czym polega analizowanie opłacalności inwestycji w finansach w akcje czy obligacje. Na czym polega analizowanie opłacalności kampanii reklamowej, czy programu lojalnościowego w marketingu.
Polega ono również na metodach wspomnianych przez nas powyżej. A analiza tych metod prowadzi do stwierdzenia, że pracujemy głównie na założeniach, których autorem jest osoba lub grupa osób najbardziej kompetentnych w danej dziedzinie.
Co dalej…
Do niedawna efekty szkoleń określano na podstawie ankiet przeprowadzanych po szkoleniach wśród jego uczestników. Dziś tego typu ankiety przeprowadza się w 90-100% przeprowadzanych szkoleń. Testy dotyczącej zdobytej wiedzy przeprowadza od 40-60% organizatorów szkoleń, tylko w około 30% bada się zastosowanie zdobytej podczas szkoleń wiedzy. Już tylko 10-20% oblicza wpływ szkoleń na wyniki biznesowe a obliczenie ROI ma miejsce tylko w 5% projektów szkoleniowych. Te 5% to z reguły projekty wielkie o znaczących kosztach i dużym ryzyku ich przeprowadzenia dla organizacji. Często obliczenie ROI wynika też z potrzeb menedżerów odpowiedzialnych za alokację kosztów lub urzędników organizacji rządowych na potrzeby różnego rodzaju kontroli.
Również znaczenie projektu dla firmy odgrywa tu dużą rolę.
Jesteśmy przekonani, że przyszłość leży w obliczaniu ROI z coachingu. Będzie to wynikało z traktowania wszelkiego rodzaju szkoleń i coachingu jako inwestycji w kapitał ludzki i powiększanie zasobów, a co za tym idzie będzie podlegało takiej samej procedurze ocen jak każda inna inwestycja związana w wydatkami firm.
Sugestie do dalszych badań
Z pewnością istnieje ogromna potrzeba stworzenia bazy danych, w której miejsce znajdzie możliwie duża ilość konkretnych przypadków użycia obliczania ROI metodą zaproponowaną przez dr Phillipsa wraz z zakresem wartości liczbowych dotyczących poszczególnych zmiennych formuły.
Wielkim wyzwaniem jest pogłębianie wiedzy na temat metod ekstrahowania efektów coachingu i przestrzeganie standardów od których zależy jakość kalkulacji.